حق و حقوق کودکان در کنوانسیون حقوق کودک تصریح شده است؛ کنوانسیونی که سوئد نیز آن را امضا کرده است. دولت مسئولیت نهایی و غایی در زمینه اجرای مفاد این کنوانسیون را بر عهده دارد. همچنین ضروری است والدین از حقوق کودکان آگاهی داشته باشند تا بتوانند در مسیر تحقق این حقوق، از فرزندان خود حمایت کنند.
حق زندگی خانوادگی
کودکان از حقوق ویژه‌ای برخوردارند و جامعه مسئولیت دارد تحقق این حقوق را تضمین کند. همه کودکان دارای حقوق یکسان و ارزش برابر هستند و هیچ کودکی نباید مورد تبعیض قرار گیرد.
حقوق کودکان در کنوانسیون سازمان ملل متحد درباره حقوق کودک، موسوم به کنوانسیون حقوق کودک، تدوین شده است. در این کنوانسیون تصریح شده که همه کودکان حق دارند در محیطی امن و آرام رشد و نمو کنند و در تمامی تصمیم‌گیری‌های مربوط به آنان، خیر و صلاح کودک باید در اولویت قرار گیرد. همچنین تأکید شده است که کودکان باید در برابر جنگ و بیماری‌ها مورد حمایت قرار گیرند و دیدگاه و نظر آنان باید محترم شمرده شود
کنوانسیون حقوق کودک
کنوانسیون حقوق کودک شامل حقوقی است که همه کودکان جهان باید از آن برخوردار باشند. این کنوانسیون در مورد تمامی کودکان ۰ تا ۱۸ ساله‌ای که در یک کشور زندگی می‌کنند یا اقامت دارند، صدق می‌کند. سوئد نیز این کنوانسیون را امضا کرده است. به همین دلیل، حقوق مندرج در کنوانسیون حقوق کودک شامل تمام کودکانی می‌شود که در سوئد زندگی می‌کنند؛ فارغ از اینکه تابعیت سوئدی داشته باشند، به طور موقت در این کشور اقامت کنند یا پناهجو باشند. در این متن، برخی از حقوق مندرج در کنوانسیون حقوق کودک شرح داده می‌شود، هرچند تمامی آنها در اینجا ذکر نشده است.
اصول اساسی کنوانسیون حقوق کودک
کنوانسیون حقوق کودک شامل ۵۴ ماده است. تمامی مواد این کنوانسیون از اهمیت یکسان برخوردارند، اما چهار ماده آن جنبه راهبردی دارند و هنگام مطالعه سایر مواد باید همواره مدنظر قرار گیرند.
چهار ماده اساسی کنوانسیون حقوق کودک به شرح زیر است:
- ماده ۲: بر ارزش برابر همه کودکان و حقوق مشابه آنان تأکید دارد. هیچ کودکی نباید مورد تبعیض قرار گیرد.
- ماده ۳: بر خیر و صلاح کودک تمرکز دارد. سیاست‌گذاران، نهادهای دولتی و دادگاه‌ها موظف‌اند در تمامی تصمیم‌هایی که بر کودکان تأثیر می‌گذارد، منافع کودک را در اولویت قرار دهند.
- ماده ۶: حق زندگی و امکان رشد و پیشرفت را برای همه کودکان تضمین می‌کند.
- ماده ۱۲: به کودکان حق اظهار نظر می‌دهد و تأکید می‌کند که بزرگسالان باید دیدگاه‌های آنان را بشنوند و محترم بشمارند.
چه کسی باید کنوانسیون حقوق کودک را رعایت کند؟
همه بزرگسالان مسئولیت دارند حقوق کودکان را محترم بشمارند، از آنها حفاظت کنند و در تقویت این حقوق بکوشند. دولت سوئد مسئولیت غایی و نهایی تحقق مفاد کنوانسیون حقوق کودک را بر عهده دارد. به همین دلیل، قوانین و مقررات کشور باید با حقوق مندرج در این کنوانسیون مطابقت داشته باشند. همچنین ادارات دولتی، دادگاه‌ها، کمون‌ها و نواحی بهداری موظف‌اند اجرای مفاد کنوانسیون را تضمین کنند.
برای نمونه:
- سیاستمداران یک کمون باید پیش از تصمیم‌گیری در موضوعاتی که بر کودکان اثر می‌گذارد، نظر آنان را جویا شوند.
- در صورت طلاق والدین و اختلاف بر سر محل سکونت کودک، دادگاه باید هم نظر والدین و هم نظر کودک را در نظر بگیرد.
- کمون‌ها موظف‌اند خیر و صلاح کودکان را هنگام ساخت خانه‌های جدید، زمین‌های بازی یا مدارس مدنظر قرار دهند.
- بخش خدمات بهداشتی و درمانی و مدارس باید تلاش کنند هیچ کودکی مورد تبعیض قرار نگیرد.
-
والدین چگونه باید از کنوانسیون حقوق کودک تبعیت کنند؟
در کنوانسیون حقوق کودک تصریح شده است که دولت مسئولیت غایی و نهایی تضمین حقوق کودکان را بر عهده دارد. با این حال، پدر و مادر یا سرپرست نیز نقش مهمی در حفاظت از حقوق فرزند و تلاش برای تحقق آنها دارند. کنوانسیون حقوق کودک می‌تواند به‌عنوان راهنما و پشتوانه‌ای برای پرورش و تربیت کودک مورد استفاده قرار گیرد.
والدین موظف‌اند از قوانین تبعیت کنند و این قوانین باید با مفاد کنوانسیون حقوق کودک هماهنگ باشند. در این کنوانسیون همچنین تأکید شده است که والدین یا سرپرست دیگر مسئول تربیت و رشد کودک هستند؛ مسئولیتی که هم شامل حقوق و هم شامل وظایف می‌شود.
سرپرست کودک بودن به معنای پذیرش مسئولیت کامل در قبال او و فراهم کردن شرایط زندگی مطلوب است. در اغلب موارد، والدین همان سرپرستان قانونی کودک محسوب می‌شوند.
علاوه بر این، والدین و سایر سرپرستان حق دارند از حمایت جامعه برخوردار شوند؛ برای نمونه از سوی کمون‌ها یا بخش خدمات بهداشتی و درمانی.
نمونه هایی از حق و حقوق مندرج در کنوانسیون
کنوانسیون حقوق کودک در نهایت برای کودکان، والدین و سایر بزرگسالان در زندگی روزمره چه معنایی دارد؟
در متن پیش‌رو، اطلاعات بیشتری در این زمینه ارائه شده است. برخی از حقوق مندرج در کنوانسیون حقوق کودک شرح داده شده‌اند، هرچند تمامی موارد در اینجا ذکر نشده است. همچنین مثال‌هایی آورده شده‌اند که نشان می‌دهند والدین چگونه می‌توانند حقوق مختلف کودک را در نظر گرفته و در مسیر تحقق آنها گام بردارند.
همه کودکان دارای ارزش یکسان هستند.
همه کودکان باید از امکانات و حقوق برابر برخوردار باشند و هیچ‌یک نباید مورد تبعیض قرار گیرد. به این معنا که هیچ کودکی نباید صرفاً به دلایل زیر با رفتاری نابرابر یا نامناسب مواجه شود:
- جنسیت خاص
- داشتن نوعی ناتوانی یا معلولیت
- محل تولد والدین در کشوری خاص
- پیروی از دین یا باور خاص
- وضعیت اقتصادی خانواده (ثروتمند یا کم‌برخوردار)
- زبان گفتاری متفاوت
برای نمونه، هم دختران و هم پسران باید بتوانند آزادانه فعالیت‌هایی مانند فوتبال یا رقص را انتخاب کنند.
کودکان نباید هرگز مورد آزار، اذیت، نژادپرستی، تمسخر یا سایر رفتارهای توهین‌آمیز قرار گیرند. بسیار مهم است که شما به‌عنوان والدین، در مورد آنچه در زندگی روزمره کودک رخ می‌دهد—از جمله در پیش‌دبستانی، مدرسه یا فضای اینترنت—با فرزندتان گفت‌وگو کنید و از او حمایت نمایید.
کودکان حق دارند حریم خصوصی داشته باشند.
کودکان حق دارند از حریم خصوصی برخوردار باشند. این حق شامل مواردی از جمله:
- والدین نباید دفتر خاطرات، پیام‌های تلفن همراه یا گفت‌وگوهای آنلاین کودک را بدون اجازه او مطالعه کنند.
- کودکان باید بتوانند درِ اتاق خود را ببندند و در صورت نیاز، مدتی را به‌تنهایی سپری کنند.
کودکان از حق بازی، استراحت و اوقات فراغت برخوردارند.
کودکان باید از حق بازی و انجام فعالیت‌های سرگرم‌کننده در اوقات فراغت خود برخوردار باشند؛ فعالیت‌هایی مانند نقاشی، نواختن ساز، اجرای تئاتر یا عضویت در انجمن‌های فرهنگی و اجتماعی.
همچنین کودکان از حق استراحت بهره‌مند هستند. آنان باید فرصت کافی برای آرامش و تمدد اعصاب پس از مدرسه یا فعالیت‌های روزانه داشته باشند.
در برخی موارد، کودکان در امور خانوادگی مشارکت می‌کنند؛ مانند آشپزی، مراقبت از خواهر یا برادر کوچک‌تر، یا انجام وظایف خانگی. با این حال، وظایف سنگین و وقت‌گیر نباید مانع از بازی، استراحت و بهره‌مندی کودک از اوقات فراغت شود.
کودکان حق زندگی و رشد و نمو دارند.
کودکان از حق زندگی و رشد برخوردارند. برای رشد مطلوب، آنان به نیازهای متعددی از جمله سرپناه، آسایش، عشق و محبت، خدمات درمانی و آموزش دسترسی باید داشته باشند.
گاهی کودکان به حمایت‌های اضافی نیاز دارند؛ مانند کمک در انجام تکالیف درسی یا پشتیبانی در روابط اجتماعی. برخی نیز ممکن است به دارو یا وسایل کمکی مانند ویلچر یا سمعک نیاز داشته باشند.
در درجه نخست، والدین یا سرپرست قانونی مسئول تأمین شرایط ایمن و مناسب برای رشد کودک و پاسخ‌گویی به نیازهای او هستند. در صورتی که والدین خود نیاز به حمایت داشته باشند، جامعه—برای نمونه اداره خدمات اجتماعی—می‌تواند پشتیبانی و کمک‌های لازم را ارائه دهد.
کودکان باید اجازه داشته باشند آنچه را که فکر می کنند بگویند.
کودکان حق دارند دیدگاه خود را درباره موضوعاتی که بر زندگی‌شان تأثیر می‌گذارد، بیان کنند و بزرگسالان موظف‌اند به سخنان آنان گوش دهند.
برای نمونه، ادارات و دادگاه‌ها باید هنگام تصمیم‌گیری در مواردی که بر کودک تأثیرگذار است، نظر او را جویا شوند و آن را جدی بگیرند. همچنین سیاستمداران در سطح کمون نیز باید پیش از اتخاذ تصمیماتی که بر زندگی کودکان اثر می‌گذارد، دیدگاه آنان را مدنظر قرار دهند.
